W stosunkowo krótkim czasie po wydaniu Biblii Aramejskiej;Targumu Neofiti 1 do Księgi Rodzaju, przygotowanego przez środowisko biblijne Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II pod przewodnictwem ks. prof. Mirosława Stanisława Wróbla, Wydawnictwo „Gaudium” opublikowało krytyczne wydanie kolejnego, drugiego tomu: Targum Neofiti 1: Księga Wyjścia. Tekst aramejski – przekład – aparat krytyczny – przypisy.
Podobnie jak pierwszy tom, również przekład i opracowanie drugiego tomu Targumu Neofiti 1 do Księgi Wyjścia jest dziełem znakomitego tłumacza i znawcy literatury targumicznej ks. prof. Mirosława Stanisława Wróbla. Zarówno bibliści, jak i miłośnicy Biblii przyjmują ten kolejny tom z dużym zainteresowaniem, gdyż właśnie Księga Wyjścia opisuje wielkie wydarzenia z dziejów zbawienia, które w dużym stopniu określają żydowską i chrześcijańską tożsamość.
Ukazujący się tom stanowi część ambitnego dzieła pt. Biblia Aramejska, które będzie obejmowało teksty źródłowe targumów w języku polskim do Pięcioksięgu. Aramejskie targumy mają ogromne znaczenie dla pogłębionego zrozumienia i interpretacji zarówno tekstów biblijnych, jak i pozabiblijnych. Publikacja Biblii Aramejskiej w języku polskim umożliwia badaczom głębsze odczytanie palestyńskiej tradycji targumicznej, a jednocześnie otwiera drogę do podjęcia dalszych badań nad wpływem tych tradycji także na inne teksty tego samego okresu. Targumy nie są bowiem dosłownym aramejskim przekładem Biblii Hebrajskiej, lecz stanowią jej poszerzoną interpretację, a nierzadko nawet daleką parafrazę. Dzięki temu przekład ten dostarcza bogatego materiału porównawczego, który może otworzyć nowe perspektywy lub nawet dać klucz do pełniejszego zrozumienia głównie Starego Testamentu. Jednocześnie pomaga on w pogłębiony sposób odczytywać teksty pozabiblijne (literaturę apokryficzną oraz teksty rabiniczne i patrystyczne).
Pełniejsze poznanie literatury religijnej judaizmu, a więc środowiska historyczno-kulturowego, w którym powstawały także pisma Nowego Testamentu, nie tylko poszerza specjalistom ich zakres badawczy, lecz także umożliwia dogłębne poznanie zarówno uwarunkowań i realiów historycznych, jak i ducha oraz sposobu interpretacji innych pism okresu międzytestamentalnego. A równocześnie pomaga poznać podobieństwa i różnice w łonie samego judaizmu (interpretacja targumiczna i rabiniczna) oraz we wczesnej tradycji chrześcijańskiej czasów, w których powstawał Nowy Testament. Nowy, polski przekład targumów pozwala pełniej zgłębić historię interpretacji zarówno Biblii Hebrajskiej, jak i wczesnochrześcijańskich, kanonicznych i pozakanonicznych pism tego okresu. W rozumieniu chrześcijańskim jeden i ten sam Boży plan zbawienia łączy całe objawienie biblijne, obejmujące Stary Testament i Nowy, który wyrasta ze Starego jak z korzeni.
Jedność i ciągłość objawienia Bożego w rozumieniu chrześcijańskim sprawiają, że także oficjalne dokumenty Kościoła katolickiego, począwszy od Soboru Watykańskiego II, zachęcają do podjęcia pogłębionego studium porównawczego i otwartego dialogu pomiędzy chrześcijaństwem a judaizmem. Spośród nowszych tekstów można wymienić między innymi: dokument Komisji ds. Kontaktów Religijnych z Judaizmem Pamiętamy: Refleksje nad Szoah z 1998 r., dokument Papieskiej Komisji Biblijnej Naród żydowski i jego Święte Pisma w Biblii chrześcijańskiej z 2001 r., adhortację Benedykta XVI Verbum Domini z 2010 r., dokument Papieskiej Komisji Biblijnej Natchnienie i prawda Pisma Świętego z 2014 r.
Wskazówki zawarte w tych tekstach stanowiły bez wątpienia jeden z istotnych motywów do przetłumaczenia targumów na język polski i do podjęcia tak szeroko zakrojonego projektu badawczego, jakim jest krytyczne wydanie tekstów targumicznych Biblii Aramejskiej, i to nie tylko Targumu Neofiti 1, lecz także Targumu Pseudo-Jonatana i Targumu Onkelosa. W całości jest to dzieło monumentalne, którego przygotowanie do publikacji będzie wymagało nie tylko ogromnego wysiłku wielu specjalistów i badaczy, lecz także czasu. Otworzy ono zapewne nowe, szerokie perspektywy dla studiów biblijnych obydwu Testamentów i badań porównawczych okresu międzytestamentalnego. Jako takie jest ono oczekiwane przez wszystkich, którzy usiłują pogłębić swoje rozumienie orędzia biblijnego.
Dziękując Instytutowi Nauk Biblijnych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II za podjęcie tego śmiałego i dalekowzrocznego projektu, życzę, by nauka polska doczekała się ukończenia tak ambitnego dzieła i opublikowania kolejnych tomów krytycznego wydania Biblii Aramejskiej.
Henryk J. Muszyński
Arcybiskup Gnieźnieński
Senior